مسعود کیمیایی: جنگ و اضطراب نسل ما را ساخت

به گزارش مجله سفر به کانادا، غول های بی جانشین موضوع دیروز و امروز فرهنگ و هنر ما نیست و هر بار با درگذشت هر چهره بزرگی شاهد تکرار این بحث هستیم.

مسعود کیمیایی: جنگ و اضطراب نسل ما را ساخت

آنچه در ادامه می آید، گزیده ای است از گفت وگوی شهروند با مسعود کیمیایی.

کیمیایی که پر است از خاطرات گفته و ناگفته درباره روشنفکری و هنرمندان بزرگ این سرزمین، از ابراهیم گلستان و احمد شاملو و محمود دولت آبادی تا احمد محمود، فروغ فرخزاد، بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی، نسل این روشنفکران و هنرمندان را -که خود نیز یکی از آنهاست- نسل پرستاره ای می داند که دست به هر چه زدند، طلا شد.

با این شرح که این تبادل نظر به مناسبت کوچ ابدی نجف دریابندری به انجام رسیده، موضوع همیشگی بزرگان بی جانشین را با مسعود کیمیایی مرور می کنیم…

آقای کیمیایی؛ شما هم به این مساله که بزرگان ما در تمام این سال ها بی جانشین مانده اند، عقیده دارید؟

حتما؛ که البته این هم دلایل خودش را دارد. هم به علت بزرگی و عظمت این بزرگان است و هم به علت کمبود ها و موانعی که در راستا بزرگ شدن جوان تر ها وجود دارد. به هر شکل کسانی مثل گلستان، شاملو و نیما روشنفکران دوره اول تفکر نوین ما هستند و طبیعی است تفکری که تقدیم به روزگار خود نموده اند، هیچ گاه از بین نرود. این ها تنه های بزرگ درختانی هستند که طوفان های زیادی دیده اند؛ سنگ های زیری که هر آنچه سختی بود، بر سرشان آمده و آن ها هم تحمل نموده اند و همین هم این نسل را نسلی یگانه در تاریخ فرهنگ ما نموده که نمی توان به این سادگی برایش جانشین پیدا کرد.

چه می گردد که در یک نسل به یک باره این همه آدم قدبلند رشد می نمایند؟ این اتفاق به نظرتان چرا برای نسل های بعدی روی نداد؟

این چیز ها بسیار به شرایط اجتماعی- سیاسی زمان بسته است. مثلا اگر با فکر به این نسل نگاه کنیم، تاثیر جنگ را در رشد این نسل می بینیم؛ جنگ و تباری که با خودش برد و تباری که با خود آورد. این اصلی ترین علت رشد این آدم ها -و حتی کل جامعه ما- در آن روزگار بود. نکته مهم اینکه این تاثیر محدود به اینجا نمی گردد و در واقع جنگ دوم دنیای در بقیه نقاط دنیا هم تأثیرات فراوانی به جای گذاشته است و مثلا چه در طول خود جنگ و چه در سال های بعد دگرگونی بزرگی در ادبیات اروپا به وجود آورد.

یعنی تولد این همه هنرمند و روشنفکر تاثیرگذار تنها و تنها مدیون جنگ دنیای است؟

ببینید؛ تأثیر این جنگ بر فرهنگ و هنر ایران تأثیری عمیق تر بود. در واقع نه تنها باعث شد جامعه بسته ما با نگاه های نو آشنا گردد، بلکه هنرمندان را وارد دورانی پرتلاطم هم کرد که تأثیرش را در آثارشان می گردد دید.

به نظر شما همین تلاطم هم ماندگاری این هنرمندان را موجب شده؟

به نظر من راز ماندگاری این نسل را باید در شرایط اجتماعی- سیاسی ایران در آن دوره جست وجو کرد. من این را چندبار دیگر هم در جا های مختلفی گفته ام که از مشروطه به این سو، ما در دنیا مضطربی زندگی نموده ایم و همه هنرمندان ما، هم خودشان و هم اثرشان این اضطراب را آشکارا نشان می دهند. بازتاب این اضطراب در اثر هنری تبدیل می گردد به تصویری از روح زمان که ارزش بزرگی است و می تواند یک هنرمند را ماندگار کند.

خب، چرا هنرمندان امروز از این فرمول استفاده نمی نمایند برای دیده شدن، رشد کردن، محبوب شدن و در نهایت هم ماندگاری؟!

این یک جور نگاه است. نوعی نگاه کردن که نمی گردد انتخاب کرد. یعنی نمی گردد یکی امروز از خواب بیدار گردد و به خودش بگوید که من از امروز می خواهم این مدلی نگاه کنم؛ نه نمی گردد. یا این جوری هستی یا نه. جور دیگری نمی گردد. به هر حال آدم ها دنیا را مثل خودشان نگاه می نمایند. در واقع زندگی هنرمند به او می آموزد که نگاهش به دنیا چگونه باشد. بگذار از خودم مثال بزنم که ملموس تر باشد. من مسعود کیمیایی اگر در سال هایی به دنیا نیامده بودم که در کودکی و نوجوانی ام، در کوچه و خیابان، دور و برم پر از حرف رفاقت و حزب و سیاست و ملی شدن صنعت نفت و نواب صفوی و حزب توده و ملی - مذهبی ها و مصدق باشد، آدم دیگری می شدم، با نگاهی دیگر و البته فیلم ها و رمان ها و شعر هایی دیگر.

ولی من هنوز به پاسخ نرسیده ام که وقتی اضطراب اجتماعی در این سرزمین در دهه های 20 و 30 هنرمندانی را می تواند خلق کند که همگی از قله های هنر دوران خودشان هستند، اضطراب های امروز -که شاید بیشتر هم هستند- چرا دیگر غول فراوری نمی نمایند؟

نباید این موضوع را نادیده گرفت که دنیا تغییر نموده. در واقع دنیا دیگر دنیای آن سال ها نیست که انتظار داشته باشیم محصولاتش هم شبیه آن روزگار باشد. ولی با این حال، من به آینده بدبین نیستم و برخلاف آن هایی که این نسل را بی جانشین می دانند، فکر می کنم جانشین ها در راهند و این اتفاق در دوره ای خواهد افتاد؛ در دوره ای که نگاه ها عوض شده باشد.

منبع: فرارو
انتشار: 26 مرداد 1401 بروزرسانی: 26 مرداد 1401 گردآورنده: canadaro.ir شناسه مطلب: 2148

به "مسعود کیمیایی: جنگ و اضطراب نسل ما را ساخت" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "مسعود کیمیایی: جنگ و اضطراب نسل ما را ساخت"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید