ساختمان های گمشده لندن؛ بازمانده های حملات هوایی علیه شهر - مجله سفر به کانادا

در میان رویدادهای گوناگونی که معمولا با قربانی شدن انسان های بسیاری همراه است، جنگ جایگاهی خاص دارد. در بلایای طبیعی شاید بشر نتواند به موقع جلوی خسارت و نیز مرگ و میر انسان ها را بگیرد، اما جنگ پدیده ای است خود ساخته که تنها در جهت منافع قشری خاص حرکت کرده و اغلب با نابودی بی گناهان و افراد غیر نظامی همراه است.

جنگ جهانی دوم مثالی در خور توجه است که طبق برآوردهای موجود باعث مرگ دست کم هفتاد میلیون انسان شده است. همین مسئله نشان می دهد که این بلای خانمان سوز یکی از خونین بارترین حوادث کره زمین را رقم زده است. جالب آن که در خلال این مدت نزدیک به صد میلیون نفر از 30 کشور درگیر آن بوده و در میادین نبرد رو در روی هم قرار گرفتند و خسارات سنگینی به طرفین آن وارد شد. اما در کنار تلفات جانی، زیرساخت ها و اماکن مسکونی، تجاری و نظامی بسیاری نیز در این بین از بین رفته و با خاک یکسان شدند؛ ساختمان هایی که در طی سالیان پس از جنگ رفته رفته ترمیم شده یا جای خود را به بناهای نوساز دادند.

اما گاهی بد نیست به پشت سر نگاه کنیم و ببینیم این جنگ چه بر سر تمدن بشر آورد. این مسئله، الهام بخش دو عکاس خوش فکر بریتانیایی بوده تا در قالب یک پروژه عکاسی متفاوت، گشتی در شهر لندن زده و نگاهی به بقایای ساختمان هایی داشته باشند که در خلال یکی از بزرگ ترین حملات هوایی علیه این شهر از بین رفتند. ساختمان هایی که در صفحات تاریخ گم شدند و دیگر نام و نشانی از آن ها نمانده است. در این مجال با این دو عکاس همراه خواهیم شد تا از هدف آن ها از این پروژه و دستاوردهایشان آگاه شویم.

همه چیز از وقوع حمله ی هوایی شدید، برنامه ریزی شده و مخرب آغاز شد؛ به طوری که باید گفت هفتم سپتامبر سال 1940، تاریخی مهم در پیشینه تاریخی شهر لندن را به خود اختصاص داده که به این سادگی قابل فراموش شدن نیست.

در بعداز ظهر روز یکشبنه، صدها بمب افکن کشور آلمان برفراز این شهر و دیگر نقاط بریتانیا پدیدار شدند و آغاز به بمباران شهر کردند. این حمله که به مدت 57 شب متوالی (از 7 سپتامبر سال 1940 تا 10 ماه می سال 1941) ادامه داشت، باعث ایجاد موجی از ترس و وحشت در میان ساکنان این شهر شد. این حمله که به عنوان یکی از بزرگ ترین حملات هوایی علیه این شهر و نیز کشور انگلستان در یادها به جای مانده است، با نام بلیتس (Blitz) یا حمله رعدآسا شناخته می گردد.

هدف از این حملات تخریب شهر لندن و به نوعی به زانو درآوردن کشور انگلستان و در پی آن تسلیم این کشور بود؛ هدفی که به خاتمه نرسیده و آلمان در نهایت مجبور به عقب نشینی شد. هر چند این بمباران با شکست روبرو شده و نتوانست روح و روان انگلیسی ها را در هم بشکند، اما در خلال آن نزدیک به یک میلیون ساختمان و منازل مسکونی تخریب شده و تلی از سنگ و آجر برجای گذاشت. بعلاوه طبق آمارها نزدیک به 40 هزار نفر نیز در جریان این بمباران کشته شدند که نیمی از آن ها از ساکنان شهر لندن بودند.

چندین دهه طول کشید تا خسارات این حملات سنگین بازسازی شد؛ اما اثرات این جنگ هنوز هم شاید نه به شکل خیلی واضح و علنی، اما پنهان و در سایه، در گوشه و کنار شهر لندن قابل مشاهده است. البته شرط پیدا کردن این آثار آشنایی درست با محل قرار گرفتن آن ها است؛ یعنی باید بدانید دقیقا در پی چه هستید. این همان کاری است که عکاسان انگلیسی یعنی برادر و خواهری به نام تام و بث اتکینسون (Thom and Beth Atkinson) در پی انجام آن بودند. آن دو در واقع قصد ثبت مجموعه ای خاص و تأمل برانگیز و به نوعی نمایشی از ساختمان های فراموش شده شهر لندن را داشتند تا یاد و خاطره آن دوران را از نو زنده نمایند.

این پروژه 6 سال زمان برد؛ در این مدت، این دو، تمام گوشه و کنار شهر را زیر پای گذاشتند و به دقت در جستجوی هر رد و نشانی از علامت این زخم های قدیمی بودند که گاهی اوقات به صورت غیرمنتظره در قالب زمین های خالی رخ کرده و بعضی وقت ها به صورت شبح وار در قسمت بیرونی ساختمان های مجاور ظاهر می شدند؛ اثری محو از ساختمانی که زمانی آنجا و در کنار دیگر بناها ایستاده بود.

آن ها در مصاحبه ای با مجله Fotografia در خصوص پروژه خود چنین گفتند:

این مجموعه تصاویر در قالب کتابی تحت عنوان ساختمان های گمشده به چاپ رسیده و تمامی تصاویر موجود در کتاب در سال های اخیر ثبت و ضبط شده اند. البته پیدا کردن مکان آ ن ها کار چندان ساده ای هم نبود؛ چرا که ما باید در خیابان های شهر به راه افتاده و براساس تحقیقات تاریخی اجرا شده در پی نشانی از بقایای ساختمان های تخریب شده می رفتیم. در این راه همواره هم نمی شد به اطلاعات تاریخی بسنده کرد؛ به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم اول تصاویر تمامی آثار به جا مانده یا زمین های خالی را ثبت کرده و سپس در خصوص هر کدام تحقیقات جامعی را انجام دهیم تا درستی تاریخچه آن ها به اثبات برسد.

در خصوص بعضی از نخستین تصاویری که ثبت شدند، شاید نتوان عبارت ساختمان گمشده را به کار برد. چرا که آن ها در واقع نمایی عجیب از چیزی بودند که زمانی در آنجا اتفاق افتاده و اثری محو از بنایی که روزگاری آنجا بوده است. در بیشتر مواقع حدس ما در خصوص این مکان ها درست از آب در می آمد و حقیقتا آن ها به وسیله بمباران از بین رفته و تخریب شده بودند.

تام در ادامه اضافه می نماید که بعضی از نقاطی که او و خواهرش قبلا از آن ها عکاسی کرده بودند در طول سال بعد کاملا از بین رفتند؛ یعنی جای خالی آن ها با ساختمانی دیگر پر شد. همین مسئله باعث ایجاد یک دوگانگی و تناقص خاص و عجیب شد. البته شاید باید گفت که در این مورد خاص جای چندان نگرانی وجود ندارد؛ چون واقعیت این است که از زمان جنگ تا به امروز، آنجا حقیقتا چیزی وجود نداشت؛ تنها فضایی خالی که یادآور رخدادی بود که مدت ها پیش به وقوع پیوسته بود و اکنون آن جای خالی با بنایی نو پر شده بود. از نظر تام آن ها نه واقعا چیزی به دست آورده و نه حقیقتا چیزی از دست داده بودند؛ چرا که مدت ها قبل، آن ساختمان ها در خلال جنگ از بین رفته و محو شده بودند و برای بار دوم جای خالی آن ها و نیز رد و نشانی که از آن ها به جای مانده بود، از پیش چشم شان گم شده بود.

در ادامه توجه شما را به گوشه ای از تصاویر ثبت شده به وسیله این دو عکاس جلب می کنم.

نظر شما در خصوص این تصاویر چیست؟ به نظر شما این بازمانده های رویدادی تلخ ارزش ثبت شدن در صفحات تاریخ را دارند؟ شاد خواهیم شد مستمع نظرات شما عزیزان باشیم.