ایرانگردان در راستا جنوب - مجله سفر به کانادا

این گروه به تهیه نمایندگی و با اجرای آرش جعفریان چند سالی است که برای شبکه های مختلف سیما مستند فراوری می نماید.

از جمله مستند دروازه خورشید که به طبیعت استان سیستان و بلوچستان می پرداخت و سال 1398 روی آنتن شبکه مستند رفت و بسیار هم مورد توجه نهاده شد.

این گروه از سال گذشته درگیر ساخت مستند دیگری درباره طبیعت استان خوزستان شدند قرار است به زودی از شبکه مستند پخش شود. جام جم با آرش جعفریان گفت و گویی پیرامون این مجموعه و فعالیت هایشان داشته که شاید خواندن آن برایتان خالی از لطف نباشد و به مخاطبان این مستندها بپیوندید. پس همراه ما باشید.

زیستن در البرز

البرز، مهم ترین رشته کوه ایران است و علت مهمی که ایران کشور چهار فصل است، کوهستان های البرز است.

البرزیست هم از کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت شکل گرفت که هدف اصلی آن بازشناسی طبیعت ایران است. چون شاکله اصلی گروه مجموعه ای از کوهنوردان خبره و باتجربه است، تصمیم بر این شد تا این اسم را برای گروه انتخاب کنیم که در فارسی به معنای زیستن در البرز است.

طبیعت ایران

کار گروه البرزیست ساخت مستندهایی از طبیعت استان های مختلف ایران است. به اسم مثال مستندی درباره طبیعت استان سیستان و بلوچستان را با اسم دروازه خورشید ساختیم که پخش شد و با همان سبک مستندی درباره استان کردستان با اسم همسایه آسمان فراوری کردیم که آن هم پخش شد و مدتی است مشغول ساخت مستندی با همان سبک و سیاق در استان خوزستان هستیم که هنوز اسم قطعی برایش انتخاب ننموده ایم.

در کل این تیم حدود 13 - 12سال است که در این زمینه فعالیت می نماید و هر کسی به وظیفه خودش عمل می نماید و مسؤولیت ثابتی دارد. من هم سال هاست تهیه نماینده و مجری این گروه هستم. البته از سال 1391 مستندهای ما از شبکه های سیما پخش می شود البته تعداد قسمت های هرکدام از این مجموعه ها به غنای طبیعی آن استان برمی شود.

به اسم مثال دروازه خورشید در 17 قسمت روی آنتن رفت و همسایه آسمان در 15 قسمت پخش شد. فکر می کنم فراوری تازهمان هم در 15 - 14 قسمت پخش خواهد شد.

مرجعی برای گردشگران

پیش فراوری مستند درباره استان خوزستان را از سال گذشته شروع کردیم. از آنجا که قرار شد به کل استان بپردازیم، پیش فراوری طولانی داشتیم. یعنی در یک بازه زمانی دو سه ماهه کار تحقیق و پژوهش را درباره مجذوب نمایندهیت های تاریخی و طبیعی انجام دادیم.

مهم تر از همه این که یک نقشه راه را برای خودمان ترسیم کردیم که از کجا شروع کنیم و متناسب با فصل پیش برویم تا مشکل سرما و گرما در طول تصویربرداری نداشته باشیم و این که آن جاذبه ها در زیباترین حالت خودشان باشند. به تعبیری کاری که گروه ما در این مستندها انجام می دهد به گونه ای است که به بالای 90درصد جاذبه های آن استان پرداخته شده است.

یعنی یک سری جوان هنرمند متخصص از جان شان مایه می گذارند تا یک سری مرجع برای جاذبه های طبیعی این کشور به وجود بیاورند. ضمن این که در کنار تحقیق و پژوهشی که گروه پیش از سفر انجام می دهد، به ندرت پیش می آید با موقعیت تازه روبه رو شویم و از اطلاعات اهالی بومی آن منطقه استفاده کنیم. بیشتر حضور ما باعث شگفتی آنها شده که چطور توانسته ایم آن منطقه را پیدا کنیم.

به اسم مثال در شهرستان اندیکای خوزستان، آبشاری به نام طوف کما هست که هر طور جست وجو کنید نمی توانید پیدا کنید اما ما یک روز و اندی کوشش می کردیم ببینیم چطور می توانیم به آنجا برسیم. چون لوکیشن دقیقی هم وجود ندارد.

کوشش مان این است که مخاطب در برهه هایی به صورت لحظه ای با هیجانات و نقاط مبهم سفر همراه و در معرفی منطقه ها با منطقه ها زیبا روبرو شود تا بتواند محو آن جاذبه طبیعی شود.

آموزش و فرهنگ سازی

ما در برنامه به صورت معین بحث فرهنگ سازی و آموزش را داریم و عموما لوکیشن ها را معرفی می کنیم. به علت این که برنامه های ما شبیه برنامه های دیگری که در این زمینه ساخته شده نیست؛ یعنی ما به فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها خیلی کار نداریم و به صورت محدود به آنها می پردازیم، با این حال به بحث فرهنگ سازی و آموزش بیشتر می پردازیم. گرچه کاری سخت و زمانبر است.

با این حال وظیفه ما این است که در کنار معرفی جاذبه های طبیعی کشور بحث آموزش و فرهنگ سازی سفر به این منطقه ها را هم مدنظر داشته باشیم. به نظر من صورت مساله را نباید پاک کرد و مثلا اجازه سفر به بعضی منطقه ها را به خاطر در امان ماندن از بعضی مسائل به مردم نداد. بلکه می توان با فرهنگ سازی بعضی مخربان طبیعت را به دوستداران طبیعت تبدیل کرد. مثلا ما در سیستان و بلوچستان در یک قسمت از برنامه یک دره را به همراه اهالی بومی آن منطقه پاکسازی کردیم و این را در برنامه نشان دادیم. در صورتی که هدف برنامه ما فقط معرفی جاذبه های گردشگری است.

نادیده دریافت مسائل مردم روستا

اولویت ما در ساخت این برنامه ها مردم است و دوست داریم که مردم از تماشا آن لذت ببرند. به همین خاطر، ارتباطات بومی ما چند برابر ارتباط با مسؤولان آن استان هاست. چون برای ما مردم مهم تر هستند. به همین علت با آنها در ارتباطیم و زمانی که برنامه هایشان پخش می شود به آنها اطلاع می دهیم تا برنامه را ببینند.

من فکر می کنم مردم آن روستاها و منطقه ها صاحبان اصلی آنجا هستند و ما برای این که زندگی آنها ارتقا پیدا کند، این کار را انجام می دهیم. خیلی نظر مسؤولان برایمان در اولویت قرار ندارد. کوششمان این است که بتوانیم با این برنامه ها اتفاقات خوبی را برای مردم آن منطقه رقم بزنیم. البته پیروز شدن در این زمینه نیازمند همراهی مردم و مسؤولان است.

مثلا در سیستان و بلوچستان گل فشان پیرگل وجود دارد که در جهان کم نظیر است. ما برای رسیدن به آنجا در بیابان ها پنج روز کمپ زدیم و سختی بسیاری برای به تصویر کشیدن این منطقه داشتیم که اتفاقا یکی از مجذوب نماینده ترین قسمت های برنامه دروازه خورشید شد.

متاسفانه این منطقه وسط بیابان رها شده و همچنان نادیده گرفته می شود. از طرفی جهت به قدری سخت است که مردم نمی توانند به راحتی به آنجا دسترسی پیدا نمایند.

در برنامه ای که درباره خوزستان ساخته ایم، غاری وجود دارد که تمدن چند هزار ساله در آنجا یافت شده اما متاسفانه به قدری به آنجا بی توجهی شده که بیشتر به محل نگهداری دام شبیه است تا یک مکان گردشگری. نه تابلویی وجود دارد و نه این که ارزشی برای این غار قائل می شوند. بنابراین ما سعی می کنیم این حرف ها را بزنیم تا بعضی از مسؤولان توجه بیشتری به این مسائل داشته باشند.

خاطرات خوب سفر به سیستان و بلوچستان

به نظر من پرتنوع ترین استان ایران استان سیستان و بلوچستان است که جاذبه های طبیعی بسیار زیبایی دارد. ضمن این که اهالی بلوچستان مهربان ترین و شریف ترین انسان هایی هستند که تا به حال در این سفرها با آنها برخورد نموده ایم.

سفر ما در این استان 62روز طول کشید و در این مدت گروه ما حتی یک برخورد کوچک ناراحت نماینده از اهالی این استان ندید. البته مردم استان های دیگر هم بسیار خونگرم و خوش برخورد بودند؛ ولی حرمت بسیاری برای مهمان قائل هستند که در هیچ کجای دیگر آن را سراغ نداریم. البته که مردم ایران به مهمان نوازی معروفیت دارند اما نکاتی را که ما در مهمان نوازی اهالی این استان شاهد بودیم در هیچ کجا ندیدیم.

چون در عین فقر و مسائل بسیاری که در زندگی با آنها دست وپنجه نرم می نمایند ولی برای مهمان حرمت بسیاری قائل هستند که نمی توان آن را وصف کرد و اصلا قابل مقایسه با هیچ جای دیگر نیست. به اسم مثال معمولا ما خودمان کمپ می زنیم و وارد خانه های اهالی روستا نمی شویم.

به خصوص خانواده هایی که به لحاظ مالی در مضیقه هستند اما ما در این استان و روستای اناران مهمان خانواده ای بودیم که زندگی بسیار سختی داشتند و بسیار فقیر بودند ولی با اصرار بسیاری روبرو شدیم که می خواستند شام مهمان آنها باشیم.

همه دار و ندار آنها دوتا مرغ بود که برای ما سر بریدند و غذا درست کردند. خاطرم هست بچه های گروه ما سر سفره با بغض غذا خوردند. چون آنها در عین فقر آدم های بسیار غنی ای بودند. به نظرم این آدم ها مهربان ترین و شریف ترین انسان هایی بودند که ما در طول عمرمان دیدیم.

عاشقان بی ادعای طبیعت

ما در خوزستان، دوستی در منطقه دشت آزادگان به نام سیدباقر موسوی داریم که یکی از علاقه مندان ازجان گذشته طبیعت در خوزستان است.

او مدت هاست در برابر مالچ پاشی و آسیب های بسیاری که به طبیعت و مردم وارد نموده مقاومت می نماید. (یکی از اقدامات قدیمی برای تثبیت شن های روان در منطقه ها بیابانی استفاده از روش مالچ پاشی مصنوعی است که از فرآورده های نفتی به دست می آید.

این اقدام اگرچه تا حدودی موجب تثبیت شن های روان و جلوگیری از ایجاد گردوغبار می شود، ولی از این حیث که عوارض منفی طولانی مدت برای محیط زیست دارد، مورد انتقاد جدی است). آقای موسوی به صورت خودجوش سال هاست از طبیعت محافظت می نماید و فعالیت های هوشمندانه و از سر عشقی که در دشت آزادگان انجام می دهد ستودنی است. دوست داشتم از این فرد یاد کنم که در یکی از قسمت های برنامه هم به او پرداخته ایم.

تلخ ترین خاطرات خوزستان

برترین و زیبا ترین خاطراتی که ما در این سفرها داشتیم همین برخورد با انسان های بزرگی است که در استان های مختلف داشتیم. همان هایی که در عین فقر و تنگدستی انسان های بزرگی بودند اما تلخ ترین خاطره ما در خوزستان رقم خورد.

در یکی از شهرستان های دورافتاده و خیلی محروم این استان با خانواده ای روبرو شدیم که هفت دختر داشتند. از این هفت دختر یکی ازدواج نموده بود و یکی از آنها به خاطر مارگزیدگی و نبود امکانات درمانی فوت شده بود.

آنها با پنج دخترشان در یک خانه ای زندگی می کردند که یک اتاق 12متری بود که با سنگ های روی هم و بدون ملات و به اصطلاح خشکه چین ساخته بودند. یخچال شان سال قبل سوخته و تبدیل به کمد شده بود و در گرمای خوزستان یخچال نداشتند.

با آجرهای شکسته و سیمان برای یک تلویزیون 14اینچ میز تلویزیون ساخته بود. تماشا زندگی این خانواده و محرومیت آنها هرکسی را ناراحت می کرد. متاسفانه ما از این خانواده ها در این استان زیاد دیدیم که کاری از دست ما برایشان برنمی آید.

فقط می توانیم با ساخت این برنامه و معرفی آن منطقه شاید کمکی در صنعت توریسم نموده باشیم. با تماشا چنین صحنه های ناراحت نماینده ای ما مدت ها بعد از سفرهایمان هم به آنها و مسائل شان فکر می کنیم و فکر مان درگیر است.

سفرهای جهتمحور

چند سالی است که سبکی از سفر در جهان خیلی باب شده که به این سبک سفرها over landing می گویند.

یعنی سفرهای طولانی مدت به نقاط ناشناخته زمین با هدف شناسایی آنها که این سفرها مقصد محور نیستند، جهتمحورند. مثلا ما می گوییم سفر می رویم که استان خوزستان را بشناسیم. نه این که فقط تالاب هورالعظیم برویم. تفاوت اصلی اش با سایر سفرها همین است.

دوم این که زمان رکن اصلی این سفرهاست. مثلا سفر ما به خوزستان تقریبا 60 روز طول کشیده و نزدیک به 7000 کیلومتر رانندگی شده است.

رکن دیگر این سبک سفرها استفاده از ماشین هایی است که قابلیت آفرود دارند. البرزیست تنها مجموعه ای است که این سبک سفرها را اجرا و در قالب مستندهای رسانه ای فراوری محتوا می نماید.

زینب علیپور طهرانی - رسانه / روزنامه خبرنگاران